San Joan eguneko ohituretako bat da lizarra kaleetan barrena jartzearena, tradizio handikoa eta historia aberatsekoa
San Joan eguna, ekainaren 24an, Tolosan modu berezian ospatzen dela jakingo duzu, Sanjoanak herriko jai handiak baitira, tradizio handikoak. Urtez urte tolosarrek festa handi honetan jarraitzen dituzten ohituren artean dago lizar adarrak jartzearena. Segi irakurtzen, honen nondik norako guztiak kontatuko dizkizugu eta!
Lizar adarra Sanjoanetan
Ekainaren 24an Tolosako kaleak eta plazak lizar adarrekin apaintzen dira. Adar hauek inguruko basoetatik hartzea da ohitura: goizean bakarrik, taldeka edo familian mendi buelta bat eginda, herrira lizar adarrarekin itzultzea.
Behin lizar adarrak bilduta, herritarrek kaleetan, plazetan eta etxeetako sarreretan jartzen dituzte. Eraikin publikoak eta komertzialak ere lizar adarrekin apaintzen dira, herri osoari jai giro berezi eta koloretsua emanez. Lizar adarrek kaleak freskotasunez eta naturaren usainez betetzen dituzte.
Nondik dator tradizioa?
Den-dena egun Letxuga Kalea izenez ezagutzen den horretan hasi zen, eskopetero prozesioa pasatzen ez zen kale bakarra zelarik. Bertan bizi ziren bizilagunek festa-giro gogoz edo, kalea apaintzeko beharra ikusi eta lizarra eta elorriarekin kolore ukitua ematea erabaki zuten: ingurura begiratzean landare horiek besterik ez baitzeuden.
Hala ere, lizarra eta elorria ekainaren erdialdean, San Joan festa garaian jartzeko erabakia ez zen itxura kontu soila izan: egun Sanjoanekin lotura badu ere, garai batean udaren etorrerarekin zuen zerikusi handiagoa.
Beraz, lizarra eta elorria atarietan jartzen hasi ziren naturaren festa moduan, sasoi honetan naturak duen koloreari erreferentzia egiteko. Gainera, landarearen aukerak ere bazuen bere arrazoia, naturari omen egiten zien landareak baitziren.
Zergatik lizarra?
Aspalditik datorren tradizioa da lizarra kaleetan jartzekoa, baina ez soilik Tolosan, Euskadi guztian baizik. Lizarra oso maitatua den zuhaitza izan da beti: oso azkar hazten da, eta hosto eta adartxo ugari dituenez erabilera ugari ditu.
Hala ere, tradizio nabarmenena etxeko atarietan jartzearena da, egun dirauena hain zuzen ere. Lizarrak hosto eta adartxoek tamaina handiak ditu, landare handi-handi bilakatuz. Honekin, udako egun beroenetan beharrezkoa den itzal fresko-freskoa lortzen zuten etxeko atarietan.
Tamaina eta malgutasunagatik ere hormak sortzeko ere erabili izan dira, garai bateko etxetxo eta txaboletan. Oparoa eta oso emankorra da, ardi jana ere bada, besteak beste, eta horregatik etxe askotan erraz aurkizten zen.
Gaur egun
Nahiz eta Euskadiko beste herrietan ere izan duten kaleak atontzeko ohitura hau, Tolosa tradizioarekin jarraitzen duen herri gutxienetakoa da.
Letxuga kalean bizilagunak jartzen hasitako ohitura hura ekainaren 24an kaleetatik barrena dantzan ibiltzen diren Bordon Dantzariek bere gain hartzea erabaki zuten 1989. urtean.
Horrela, belaunaldiz belaunaldi lizarra kaleratzeaz arduratzen dira dantzari gazteek tradizioarekin duten harremana estutu dute, eta baita zerbait ikusgarri bilakatzea ere, tolosarrak lizardiz betetako kaleak ikusteko irrikaz esnatzen baitira San Joan egunean.
